Tổng quan

Chóng mặt (dizziness) là một triệu chứng, không phải là một chẩn đoán, thường gặp và thường khó diễn tả, bệnh nhân thường dùng từ chóng mặt để diễn tả nhiều loại cảm giác khác nhau, trong đó bao gồm các thể sau:

+ Chóng mặt kiểu xoay tròn (vertigo)

+ Chóng mặt kiểu mất thăng bằng (disequilibrium)

+ Chóng mặt kiểu choáng váng, tiền ngất (presyncope hay faintness) những triệu chứng này có thể bao gồm nhẹ đầu, ngầy ngật, choáng váng hoặc nóng lên, toát mồ hôi, buồn nôn. Căn nguyên thường do nguyên nhân tim mạch, cường phế vị hay tâm lý.

+ Chóng mặt không điển hình (nonspecific dizziness) bệnh nhân mô tả triệu chứng mơ hồ, kèm theo sợ hãi, lo âu, mất ngủ, thường do nguyên nhân tâm lý.

Chóng mặt thật sự (chóng mặt tiền đình) là một cảm giác không có thật về sự chuyển động của cơ thể hoặc môi trường xung quanh. Chuyển động này thường xoay tròn hay mất thăng bằng.

Ngoài triệu chứng chóng mặt thường có thể đi kèm các triệu chứng:

+ Mất thăng bằng

+ Buồn nôn, nôn

+ Rung giật nhãn cầu

+ Vã mồ hôi, mạch nhanh, huyết áp thấp.

+ Ù tai, giảm thính lực

+ Các triệu chứng thần kinh trung ương: liệt nửa người, lú lẫn, liệt các dây thần kinh sọ.

Sinh lý bệnh: có 3 hệ cơ quan tham gia giữ thăng bằng và định hướng

 - Thần kinh cảm thụ bản thể

 - Mắt – thị giác

 - Cơ quan tiền đình: trung ương và ngoại biên.

Mỗi hệ trong ba hệ này đều sẽ bù trừ một phần hay toàn bộ cho các hệ còn lại khi xảy ra suy giảm chức năng. Chóng mặt có thể là biểu hiện của sự kích thích sinh lý hoặc là sự rối loạn chức năng về bệnh học của bất kì hệ nào trong số 3 hệ thống đảm bảo ổn định và cân bằng này.

Phân biệt chóng mặt nguồn gốc trung ương và ngoại biên: Các tổn thương thần kinh gây chóng mặt thường được phân loại theo vị trí tổn thương của hệ thống tiền đình: hội chứng tiền đình ngoại biên: tổn thương tai trong, dây thần kinh tiền đình; hội chứng tiền đình trung ương: tổn thương nhân tiền đình hay các đường liên hệ của nhân này trong não.

   Các nguyên nhân gây chóng mặt:

-  Nguồn gốc ngoại biên:

+ Chóng mặt kịch phát lành tính

+ Bệnh Ménière

+ Viêm thần kinh tiền đình, chấn động mê đạo

+ Cơn tiền đình kịch phát (Vestibular paroxysmia)

+ U dây VIII

+ Rò ngoại dịch

+ Do thuốc, nhiễm trùng ống bán khuyên.

-  Nguồn gốc trung ương:

+ Migraine tiền đình

+ Đột quỵ /cơn thiếu máu não thoáng qua tiểu não, thân não, nhồi máu mê đạo.

+ Thoái hóa dị dạng: thoát hóa tiểu não, dị dạng Chiari malformation

+ Xơ cứng rải rác

+ Khác: u não màng não, chấn thương đầu, viêm màng não, áp xe não, thiểu năng động mạch sống nền, cơn chóng mặt động kinh.

Khi nào thì chỉ định chụp CLVT/ chụp MRI sọ não trong chóng mặt?

Chóng mặt ngoại biên: chỉ định chụp trong trường hợp nghi ngờ u dây VIII

Chóng mặt trung ương: có chỉ định chụp CLVT/ MRI sọ não tất cả các trường hợp trừ Migraine tiền đình (ưu tiên chụp MRI).

Nguồn: Khoa TMCT-TK