OCT là viết tắt của Optical Coherence Tomography, đây là một phương pháp chụp cắt lớp quang học ở mắt. Phương pháp này sử dụng nguyên lý ánh sáng để tạo ra hình ảnh, tương tự như siêu âm nhưng thay vì sóng âm thì chụp OCT mắt sử dụng ánh sáng. Điều này mang lại độ chính xác và độ phân giải cao cho phép khảo sát các thay đổi nhỏ trong cấu trúc mô của đáy mắt và phần trước của mắt. Siêu âm loại tốt nhất cũng chỉ đảm bảo độ phân giả khoảng 100 micron (1/10 của mm) thế nhưng OCT đem đến độ phân giải tới 10-20 micron. Do vậy OCT cho ta nghiên cứu ở cấp độ vi thể chứ không phải là đại thể như các thiết bị nhãn khoa khác. OCT cho phép nghiên cứu cả về mặt định tính cũng như định lương các cấu trúc của võng mạc. OCT là cận lân sàng không tiếp xúc không tác động trực tiếp vào mắt, vì vậy không gây đau đớn hay kích thích mắt và không gây các biến chứng hoặc cảm giác khó chịu cho người bệnh. Chụp OCT cũng có thể thực hiện nhiều lần trên cùng một bệnh nhân. Hơn nữa, nhờ có phần mềm quản lý việc chụp OCT mắt cho phép phân tích, đo đạc và lưu trữ dữ liệu, giúp theo dõi tiến triển của bệnh bằng cách so sánh kết quả của các lần khám trước đó.
.png)
Chỉ định chụp OCT mắt:
1. Chụp OCT đáy mắt để giúp chẩn đoán và theo dõi các bệnh lý võng mạc, hoàng điểm và gai thị, bao gồm:
- Bệnh võng mạc đái tháo đường: OCT giúp xác định độ dày võng mạc trung tâm, phù hoàng điểm đái tháo đường, tụ dịch dưới hoặc trong võng mạc, bong biểu mô sắc tố, tân mạch võng mạc,…..
- Thoái hóa hoàng điểm tuổi già (AMD): OCT giúp xác định thoái hóa hoàng điểm thể ướt hoặc thể khô, các tổn thương như: drusen, tăng hoặc giảm độ dày võng mạc trung tâm, bong biểu mô sắc tố, tụ dịch trong võng mạc hoặc biểu mô sắc tố, tổn thương phối hợp như bệnh lý polyp mach máu hắc mạc (PCV)
- Bệnh hắc võng mạc trung tâm thanh dịch (CSCR): OCT xác định dịch tích tụ giữa lớp thần kinh cảm thụ và lớp biểu mô sắc tố của võng mạc.
- Lỗ hoàng điểm: OCT giúp xác định các giai đoạn của lỗ hoàng điểm và đo kích thước của lỗ hoàng điểm, đồng thời xác định có co kéo dịch kính võng mạc gây ra lỗ hoàng điểm cũng như chiều dày của võng mạc vùng xung quanh.
- Phù hoàng điểm dạng nang (CME): chụp OCT cho phép đánh giá mức độ phù hợp hoàng điểm bằng cách đo chiều dày của vùng hoàng điểm và xác định có tụ dịch trong võng mạc hoàng điểm. Tổn thương này thường gặp trong bệnh lý như: tắc tĩnh mạch trung tâm võng mạc, phù hoàng điểm sau phẫu thuật thủy tinh thể, sau chấn thương nhãn cầu,…..
- Màng trước võng mạc (ERM): OCT giúp xác định và đánh giá độ dày cũng như mức độ co kéo của màng trước võng mạc, đồng thời xác định nhưng tổn thương đi kèm như dày võng mạc trung tâm, phù hoàng điểm dạng nang.
- Bệnh lý gai thị: OCT giúp xác định độ dày lớp sợi thần kinh vùng gai thị và độ lõm gai qua đó cung cấp thông tin giúp chẩn đoán và theo dõi bệnh lý glaucome, bệnh lý gai thị như phù gai, teo gai,…
- Bệnh glôcôm. Nhiều nghiên cứu cho thấy tổn thương sớm trong bệnh glôcôm là tổn thương lớp sợi thần kinh quanh gai thị, đôi khi còn xuất hiện sớm hơn so với sự tổn hại thị trường. Trước đây, bác sĩ nhãn khoa không biết được mức độ tổn thương của lớp sợi thần kinh này ngay cả sau khi bệnh glôcôm được điều trị nhưng hiện nay, nhờ hệ thống OCT có thể đánh giá được mức độ tổn thương này nên rất có giá trị trong việc chẩn đoán sớm bệnh. OCT còn được sử dụng nhằm đánh giá mức độ teo lõm gai thị, đánh giá viền thần kinh gai thị ...
2. Chụp OCT bán phần trước cho phép các bác sĩ có thể khảo sát các vùng tổ chức đặc biệt mà các máy móc, thiết bị khác không thể khảo sát được như: vùng chân mống mắt, góc tiền phòng cũng như các vùng bị che lấp bởi sẹo giác mạc, màng xuất tiết do viêm,…Nhờ có tính năng này OCT bán phần trước giúp chẩn đoán, điều trị, theo dõi ở các lĩnh vực: bệnh lý và phẫu thuật giác mạc, phẫu thuật khúc xạ; bệnh bán phần trước, bệnh Glôcôm; chẩn đoán & đánh giá phẫu thuật đục thể thủy tinh...Những tính năng điển hình của OCT bán phần trước là:
- Khảo sát độ dày của toàn bộ giác mạc, đánh giả tình trạng giác mạc hình chóp
- Đo đạc chiều dạt của vạt giác mạc trong phẫu thuật LASIK cũng như độ dày của lớp nhu mô còn lại.
- Quan sát góc tiền phòng và đánh giá tình trạng góc đóng, hẹp, mở...
- Khảo sát 3 chiều góc tiền phòng , lượng giá để lựa chọn các loại thể thủy tinh phù hợp.
- Cắt lớp nhu mô giác mạc để đánh giá các tổn thương của lớp sinh học này.
3. Ngoài ra, việc chụp OCT mắt còn được xem xét trong nhiều trường hợp khác nhau để tầm soát các vấn đề về mắt như:
- Tầm soát cho người trên 40 tuổi: những người sau 10 tuổi bắt đầu có những rối loạn về mắt, chụp OCT có thể phát hiện sớm bệnh glôcôm cũng như bệnh lý võng mạc khác, ngay cả khi chưa có bất kỳ biểu hiện lâm sàng nào.
- Bệnh nhân tiểu đường: ngoài tính năng chụp cắt lớp võng mạc, máy OCT còn có tính năng chụp hình màu đáy mắt, với tính nnagw này OCT có thể hữu ích trong việc chẩn đoán và theo dõi tiến triển bệnh võng mạc đái tháo đường..
- Bệnh nhân có bệnh lý tim mạch, tăng huyết áp và những bệnh lý giảm thị lực chưa rõ nguyên nhân: chụp OCT mắt cung cấp thông tin hữu ích để đánh giá và theo dõi sự tiến triển của các vấn đề mắt liên quan đến các bệnh lý nền này.
Tuy nhiên, cần lưu ý không chụp OCT khi:
- Bệnh nhân có đồng tử co nhỏ
- Đục các môi trường trong suốt nhiều: sẹo giác mạc, đục thủy tinh thể nặng, xuất huyết pha lê thể
- Bệnh nhân quá lớn tuổi hoặc nhỏ tuổi cũng như có tình trạng bệnh lý nội khoa khác không hợp tác thực hiện chụp OCT.
- Bệnh nhân có tiền sử bệnh da liễu do ánh sáng
- Bệnh nhân đã trãi qua liệu pháp laser quang động trong vòng 48 giờ.
KHOA MẮT - TAI MŨI HỌNG