Đánh giá dị ứng với
penicillin dựa vào khai thác tiền sử bệnh nhân có phản ứng
dị ứng với thuốc này hoặc dựa vào thông tin ghi nhận được trong hồ sơ bệnh án
theo dõi bệnh nhân trước đây. Mục đích của bước này nhằm phân
loại và xác định được các phản ứng dị ứng nghiêm trọng với peinicillin bệnh
nhân đã từng gặp, đặc biệt đáng chú ý là loại dị ứng tức thì thông qua IgE hoặc
các loại dị ứng muộn nghiêm trọng như hoại tử thượng bì nhiễm độc, tổn thương cơ quan do
thuốc hay giảm tế bào máu.
Việc lựa chọn kháng sinh
cho bệnh nhân được nghi ngờ dị ứng với nhóm penicillin
như sau:
- Ở bệnh nhân đã gặp một phản ứng bất lợi do một kháng sinh
nhóm penicillin nhưng được xác định rõ không phải dị ứng thì có thể chỉ định
một kháng sinh nhóm beta-lactam cho bệnh nhân như bình thường khi có chẩn đoán
phù hợp. Tuy nhiên, phản ứng bất lợi này có thể tái diễn nếu thuốc đó được dùng
lại nên người điều trị cần lưu ý.
- Ở
bệnh nhân được ghi nhận tiền sử dị ứng muộn nghiêm trọng với penicillin thì nên
tránh dùng các kháng sinh nhóm beta-lactam.
- Nhiều bệnh nhân được ghi nhận có các biểu hiện dị ứng nhẹ
nhưng không rõ
nguyên nhân do phản ứng dị ứng thông qua IgE (type 1). Những trường hợp này được xem như có nguy cơ
thấp dị ứng với beta-lactam và có thể được chỉ định các các
kháng sinh nhóm cephalosporin thế hệ III và IV, các carbapenem, hoặc aztreonam. Tuy nhiên, tiền sử dị ứng có
thể được ghi nhận không đầy đủ nên ở nhóm đối tượng này cần thận trọng khi chỉ định
penicillin cũng như các cephalosporin thế hệ I và II và
cần được sử dụng liều test trước.
- Những bệnh nhân từng có dị ứng thông qua IgE (type I) sẽ có nguy cơ
mắc các phản ứng tương tự, đặc biệt là những bệnh nhân có các dị ứng nặng và
diễn ra gần đây. Các kháng sinh nhóm cephalosporin thế hệ III và IV và các carbapenem có
thể được sử dụng cho các bệnh nhân này nhưng cần dùng liều test trước.
Việc thực hiện test da
penicillin được khuyến khích vì trên 90% các bệnh nhân cho kết quả âm tính (có
nghĩa là không có bằng chứng dị ứng), điều này góp phần đơn giản hóa việc lựa
chọn kháng sinh và giảm bớt việc dùng các kháng sinh phổ rộng. Test phản ứng da
cần tổng thời gian khoảng 1 đến 3 giờ và nên được thực hiện bởi những nhân
viên y tế được tập huấn chuyên biệt.
Liều test nhằm loại trừ
các phản ứng dị ứng tức thì. Liều test được áp dụng chỉ được xem là hợp
lý trong trường hợp phản ứng dị ứng tức thì với kháng sinh được test ít có khả
năng xảy ra sau khi xem xét cẩn thận về lịch sử dị ứng với thuốc của bệnh nhân.
Liều test thường dùng ở mức liều bằng 1/10 liều điều trị. Mục tiêu của liều test nhằm cho bệnh nhân tiếp
xúc với một lượng nhỏ thuốc trước khi dùng thuốc này điều trị, đồng
thời giám sát chặt bệnh nhân để phát hiện và điều trị kịp thời một phản
ứng dị ứng có thể xảy ra. Bệnh nhân không nên được điều trị trước với thuốc
kháng histamin hoặc glucocorticoid khi dùng liều test.
(Nguồn: Blumenthal KG and Solensky R (2018), “Choice of antibiotics
in penicillin-allergic hospitalized patients”, UpToDate).
LIÊN
BỘ MÔN DƯỢC LÝ – DƯỢC LÂM SÀNG
&
NHÓM CỘNG TÁC VIÊN BẢN TIN DƯỢC LÂM SÀNG