Máu tụ dưới màng cứng là một tình trạng tổn thương nội sọ có thể nguy hiểm đến tính mạng và kết cục xấu cho bệnh nhân. Đa số máu tụ dưới màng cứng là do chấn thương cấp hoặc mạn tính tuy nhiên cũng có một số ít trường hợp hiếm gặp là do các nguyên nhân khác. Máu tụ dưới màng cứng không do chấn thương hoặc lượng ít thường bị bỏ sót do không có điều kiện tìm nguyên nhân gây máu tụ. Một trong những nguyên nhân hiếm gặp đã được biết đến là rò động tĩnh mạch màng cứng. Việc tìm được nguyên nhân rò động tĩnh mạch và điều trị bệnh lý này đòi hỏi phải có kinh nghiệm và trang thiết bị tốt và hiện đại nhất.

Tháng 6/2021, Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Cần Thơ tiếp nhận một bệnh nhân nam 22 tuổi, vào viện với triệu chứng đau đầu dai dẳng khoảng 1 tuần. Bệnh nhân than phiền đau nhiều phía đầu bên trái có uống thuốc nhưng không giảm. Bệnh nhân không có tiền sử chấn thương trước đây. Cách nhập viện 2 ngày, bệnh nhân xuất hiện thêm triệu chứng nôn ói khi đau đầu nhiều, nôn ói vài lần làm bệnh nhân lo lắng tình trạng bệnh tiến triển nên đến khám ngay. Ngoài ra bệnh nhân không có triệu chứng thần kinh gì khác. Đánh giá bệnh nhân có hội chứng tăng áp lực nội sọ và có thể có tổn thương thực thể nên bác sĩ đã chỉ định chụp CT scan sọ não. Kết quả CT scan phát hiện thấy tổn thương dạng máu tụ lớp mỏng dưới màng cứng (dày 3mm) ở bán cầu não bên trái, không đẩy lệch đường giữa, phù hợp với triệu chứng của bệnh nhân.

Bệnh nhân sau đó được chỉ định nhập viện điều trị. Bác sĩ điều trị đánh giá máu tụ dưới màng cứng không do chấn thương có thể do các nguyên nhân khác như rối loạn đông máu, dị dạng mạch máu,…nên tiến hành thực hiện thêm các cận lâm sàng khác hỗ trợ chẩn đoán. Bên cạnh đó bệnh nhân cũng được điều trị tăng áp lực nội sọ bằng thuốc. Sau một ngày bệnh nhân được chụp Cộng hưởng từ sọ não, kết quả thấy trên phim cộng hưởng từ mạch máu có tổn thương rò động tĩnh mạch màng cứng bên bán cầu trái.

Rò động tĩnh mạch màng cứng là một bệnh lý rò động tĩnh mạch nội sọ, thường không rõ nguyên nhân. Bệnh có biểu hiện triệu chứng lâm sàng rất đa dạng như đau đầu, ù tai, giảm thị lực, lồi mắt,…hoặc có thể gây các biến chứng như xuất huyết nội sọ, tăng áp lực nội sọ, nguy hiểm tính mạng. Bệnh nhân này được giải thích tình trạng bệnh và hướng điều trị can thiệp nội mạch gây tắc chỗ rò. Các bác sĩ tiến hành can thiệp nội mạch trên hệ thống máy chụp mạch máu số hóa xóa nền (DSA) trong khoảng 2 giờ để kiểm tra và gây tắc mạch chỗ rò màng cứng. Kết quả đã gây tắc hoàn toàn nhánh của động mạch màng não giữa ở vị trí rò.

Tình trạng bệnh nhân sau can thiệp hoàn toàn ổn định và được theo dõi điều trị thêm 2 ngày trước khi xuất viện. Tái khám sau 1 tháng bệnh nhân hết triệu chứng đau đầu dai dẳng trước kia và được hẹn chụp mạch máu kiểm tra sau 6 tháng.

Chẩn đoán bệnh rò động tĩnh mạch màng cứng thường khó khăn do triệu chứng lâm sàng rất thay đổi. Các phương tiện chẩn đoán hình ảnh cần có như: siêu âm doppler động mạch cảnh, động tĩnh mạch mắt; chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ sọ mạch não đều có các dấu hiệu gợi ý đến bệnh góp phần vào chẩn đoán. Nếu nghĩ đến bệnh lý rò động tĩnh mạch màng cứng, bệnh nhân nên được chụp cộng hưởng từ sọ – mạch não vì đây là phương pháp có độ chính xác tốt nhất trong các phương pháp chẩn đoán không xâm lấn. Chụp mạch não số hoá xoá nền là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán và điều trị bệnh.

Có 3 phương pháp điều trị: nút mạch, phẫu thuật, tia xạ trong đó nút mạch là lựa chọn hàng đầu do hiệu quả cao và ít xâm lấn nhất trong các phương pháp. Điều trị can thiệp nút mạch thường tiến hành bằng đường động mạch. Vi ống thông được luồn siêu chọn lọc vào cuống động mạch đến tận lỗ rò tĩnh mạch để bơm chất tắc mạch. 

Bệnh viện trường Đại học Y Dược Cần Thơ đã tiến hành điều trị can thiệp mạch máu não từ năm 2015, đầu tiên ở Đồng bằng Sông Cửu Long với kết quả rất khả quan.

 

Hình 3: Động mạch màng não giữa trước và sau tắc mạch

Hình 4: Bệnh nhân sau can thiệp mạch máu não

Ths.BS. Nguyễn Duy Linh

Trung tâm xạ phẫu bằng dao Gamma - Ngoại thần kinh – Đơn vị can thiệp mạch não