Vừa qua Trung tâm Tiết niệu – Bệnh viện Đại học Y Dược Cần Thơ đã tiếp nhận một trường hợp bệnh nhân nam T.H.T trẻ tuổi (SN 1996), quê quán Bình Thủy – Cần Thơ vào viện với lý do sưng đau bìu (P) sau tai nạn sinh hoạt (khai bị bò đá khi cho bò ăn). Đau ngày càng tăng nên nhập viện điều trị.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
* Định nghĩa: Chấn thương tinh hoàn thường hiếm gặp, chỉ chiếm 1 tỷ lệ nhỏ trong các chấn thương niệu dục do tinh hoàn di động và được bảo vệ giữa 2 đùi. Chấn thương xảy ra khi tinh hoàn bị ép giữa tác nhân gây chấn thương và đùi hay khớp mu. Thường hay chấn thương ở một bên tinh hoàn và chấn thương hai bên chỉ chiếm tỷ lệ khoảng 1,5%. Chấn thương tinh hoàn cần được phát hiện và xử lý sớm để tránh những hệ lụy nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản của phái mạnh trong tương lai.
* Nguyên nhân: Chia 2 nhóm
- Chấn thương (85%): chấn thương tinh hoàn thường gặp nhất là do đả thương và chấn thương trong thể thao (đặc biệt là các môn thể thao đối kháng), tai nạn giao thông (xe đạp, xe máy), tự bóp tinh hoàn ở bệnh nhân tâm thần, …
- Vết thương: có thể gặp trong vết thương do đạn, súc vật cắn, tự cắt tinh hoàn ở bệnh nhân tâm thần hay vết thương tinh hoàn do vật liệu nổ và thường phối hợp với các tổn thương khác ở tầng sinh môn, vùng chậu hay vùng bụng.
* Biểu hiện lâm sàng của chấn thương tinh hoàn tùy thuộc theo mức độ tổn thương:
- Tổn thương nhẹ: xây xát bìu, ít khi đau, có thể bị hoặc không bị rách ở ngoài da.
- Tổn thương mức trung bình: bị tụ máu ở bìu sau đó tăng dần về kích thước của vùng xuất huyết.
- Tổn thương nặng: dập nát tinh hoàn, da bìu có thể bị rách, hoại tử và xuất huyết trên phạm vi rộng gây ra cảm giác đau đớn dữ dội.
* Chẩn đoán:
- Siêu âm: rất hữu ích đối với chẩn đoán chấn thương tinh hoàn. Mức độ sưng nề bầm tím nhiều hay ít, khối tụ máu to hay nhỏ không nhất thiết phải tương xứng với mức độ thương tổn của tinh hoàn bên dưới. Trái lại không có các biểu hiện bên ngoài này cũng không thể loại trừ có thương tổn tinh hoàn. Các dấu hiệu: cấu trúc hồi âm không đồng nhất trong tinh hoàn, bất thường đường viền quanh tinh hoàn, vỡ bao trắng và mất tưới máu trong tinh hoàn là các dấu hiệu đặc trưng của vỡ tinh hoàn.
- Chụp CT Scan: với trường hợp tinh hoàn bị chuyển vị, sau chấn thương nếu không thể phát hiện qua siêu âm, bác sĩ sẽ chỉ định chụp CT Scan để xác định vị trí.
* Điều trị:
Mục tiêu điều trị chấn thương tinh hoàn là bảo tồn được mô chức năng tinh hoàn nhiều nhất có thể.
- Độ I: Đụng đập/máu tụ
Điều trị bảo tồn:
+ Băng cố định bìu lên cao
+ Sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm nonsteroid, kháng sinh.
+ Chườm đá.
+ Nghỉ ngơi tại giường.
+ Siêu âm kiểm tra trong vòng 48 giờ.
- Độ II - V: Rách bao trắng, mất nhu mô hoặc vỡ tinh hoàn
Điều trị phẫu thuật cấp cứu:
+ Tiến hành: rạch rộng da bìu, cầm máu cẩn thận, lấy hết máu cục, thăm dò tinh hoàn.
+ Nếu bao trắng rách gọn (độ II): cắt lọc tổ chức hoại tử hay thiếu sức sống, cầm máu tỉ mỉ, đóng bao trắng với chỉ tiêu chậm 4.0.
+ Nếu tinh hoàn dập vỡ một phần (độ III, IV) chỉ nên cắt bỏ phần giập nát và lấy bỏ nhu mô tinh hoàn đùn ra ngoài sau đó khâu kỹ vỏ bao trắng bằng chỉ tiêu chậm 4.0. Nếu bao trắng không đủ thì có thể dùng vạt tinh mạc (tunica vaginalis) để che phủ nhu mô tinh hoàn.
+ Nếu nghi ngờ khả năng sống của tinh hoàn thì có thể ủ tinh hoàn bằng gạc tẩm nước muối ấm trong vòng 5 phút và theo dõi sự cải thiện của tưới máu. Dùng dao lạnh rạch bao trắng, nếu có máu đỏ tươi chảy có nghĩa là đủ máu nuôi dưỡng tinh hoàn. Nếu chảy dịch đen sẫm chứng tỏ tinh hoàn bị thiếu máu và cần cắt bỏ tinh hoàn.
+ Trường hợp tinh hoàn bị dập nát hoàn toàn (độ V) thì cắt bỏ tinh hoàn.
II. BÁO CÁO CA LÂM SÀNG
Vừa qua Trung tâm Tiết niệu – Bệnh viện Đại học Y Dược Cần Thơ đã tiếp nhận một trường hợp bệnh nhân nam T.H.T trẻ tuổi (SN 1996), quê quán Bình Thủy – Cần Thơ vào viện với lý do sưng đau bìu (P) sau tai nạn sinh hoạt (khai bị bò đá khi cho bò ăn), đau tăng dần và không có tư thế giảm đau, đau ngày càng nhiều nên nhập viện điều trị.
Khám lâm sàng ghi nhận: Bìu (P) sưng to, tím, sờ đau, tiểu bình thường. Người bệnh được chỉ định siêu âm Doppler vùng bìu ghi nhận: Hình ảnh gợi ý chấn thương tinh hoàn phải có rách, không bắt tín hiệu Doppler. Tràn dịch tinh mạc phải (khả năng dịch máu). Bạch cầu máu tăng 15,1.10^9/L (Neu chiếm 80,5%).
Người bệnh được chỉ định phẫu thuật cấp cứu thám sát vết thương, được thực hiện bởi ekip Bác sĩ Trung tâm Tiết niệu: BSCKII. Trần Huỳnh Tuấn, BSNT. Nguyễn Văn Nghĩa và BSNT. Nguyễn Đại Nghĩa. Trong quá trình phẫu thuật, ekip thấy tinh hoàn (P) tím đen, có máu tụ xung quanh nên quyết định cắt bỏ tinh hoàn (P). Diễn tiến hậu phẫu thuận lợi, bệnh nhân được xuất viện vào ngày thứ 3 sau mổ.
Theo BSCKII. Trần Huỳnh Tuấn cho biết, chấn thương tinh hoàn là một cấp cứu niệu khoa nguy hiểm, nếu không phát hiện và xử trí kịp thời, sẽ dễ dẫn tới nhiều hậu quả nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân sau này.
BS.CKII. TRẦN HUỲNH TUẤN
TRUNG TÂM TIẾT NIỆU
1. Adlan T., Freeman S.J. (2014)," Can ultrasound help to manage patients with scrotal trauma?", Ultrasound, pp: 1–8.
2.Bhatt S., Dogra V.S. (2008),"Testicular and ScrotalTrauma", RadioGraphics ,28(6), pp:1617–1629.
3.Lucky M., Brown G., Dorkin T. (2018), "British Association of Urological Surgeons (BAUS) consensus document for the management of male genital emergencies - testicular trauma", BJU Int ,121, pp: 840–844.
4. Papoutsoglou N., Thiruchelvam N (2013), "Diagnosis and Management of Testicular Injuries", Med Surg Urol, 2(2), pp: 1–3.
5. Park J.S.,Lee S.J.(2007), "Testicular Injuries-Efficacy of the Organ Injury Scale Developed by the American Association for the Surgery of Trauma", Korean J Urol ,48, pp :61-65.
6. Plas E., Berger I. (2007), "Genital Trauma", Emergencies in Urology, Springer-Verlag Berlin Heidelberg New York, pp: 260–269.