Ngày 25 tháng 9 hằng năm được Liên đoàn Dược quốc tế (FIP) chọn làm Ngày Dược sĩ Thế giới (World Pharmacists Day), là dịp để tri ân những đóng góp của dược sĩ trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Năm 2025, chủ đề được FIP lựa chọn là “Think Health, Think Pharmacist” — (khi nghĩ về sức khỏe, hãy nghĩ đến dược sĩ). Thông điệp này không chỉ là lời kêu gọi về sự nhìn nhận đúng vai trò của dược sĩ mà còn là lời nhắc đến việc nâng cao chất lượng dịch vụ y tế thông qua chuyên môn dược: từ đảm bảo thuốc an toàn, sử dụng thuốc hợp lý, đến hỗ trợ phòng chống kháng kháng sinh, nâng cao y tế dự phòng và tăng cường giáo dục sức khỏe. Trong bối cảnh thực tế về thực hành Dược nói chung và Dược bệnh viện nói riêng tại Việt Nam, bài viết này tập trung vào ba nội dung trọng tâm làm nổi bật sự chuyển đổi sâu sắc trong công tác dược như sau: Chuyển đổi số trong công tác dược bệnh viện; Chuyển đổi mô hình hoạt động từ “nhiệm vụ” sang “dịch vụ” và vai trò dược sĩ lâm sàng trong phối hợp đa ngành, đào tạo và nghiên cứu liên tục.
1. Chuyển đổi số trong công tác dược bệnh viện
Trong bối cảnh ngành y tế đang bước vào kỷ nguyên chuyển đổi số, công tác dược bệnh viện được xem là một trong những lĩnh vực chịu tác động rõ rệt và có nhiều cơ hội đổi mới. Sự ứng dụng công nghệ không chỉ nhằm tối ưu hóa công tác quản lý nguồn cung ứng thuốc mà còn hướng đến mục tiêu lớn hơn: sử dụng thuốc một các an toàn, hợp lý và hiệu quả nhất cho người bệnh. Cùng với xu thế đó, công việc hằng ngày của dược sĩ bệnh viện cũng thay đổi rõ rệt. Nếu trước đây việc kiểm kê thuốc, theo dõi tồn kho hay kiểm soát đơn chủ yếu làm thủ công thì nay đã có phần mềm quản lý hỗ trợ. Nhờ đó, dược sĩ có thể biết ngay lượng thuốc còn trong kho, cảnh báo khi gần hết hạn, hoặc phát hiện trùng lặp hoạt chất ngay trên hệ thống. Việc cấp phát thuốc cũng minh bạch và chính xác hơn, giúp tiết kiệm thời gian cho cả nhân viên y tế và người bệnh.
Không chỉ trong kho hay nhà thuốc, chuyển đổi số còn theo chân các dược sĩ lâm sàng đến tận giường bệnh. Thông qua bệnh án điện tử, dược sĩ dễ dàng xem lịch sử dùng thuốc của bệnh nhân, kiểm tra tương tác và các vấn đề về thuốc, từ đó thực hiện các tư vấn, khuyến nghị cho bác sĩ ngay trong lúc hội chẩn. Nhờ công nghệ, dược sĩ không chỉ thực hiện các tư vấn sử dụng thuốc được hiệu quả, kịp thời hơn cho bác sĩ điều trị mà còn từng bước chuyển dịch từ quản lý sử dụng thuốc thông qua xây dựng quy trình, quản lý hệ thống sang phối hợp với đội ngũ điều trị để chăm sóc dược cho từng người bệnh cụ thể.
2. Chuyển đổi mô hình hoạt động: từ “nhiệm vụ” đến “dịch vụ”
Trước đây, công tác dược bệnh viện chủ yếu tập trung vào việc hoàn thành các nhiệm vụ hành chính – kỹ thuật như công tác cung ứng, cấp phát thuốc, thống kê, quản lý kho và dược lâm sàng theo thông tư 22/2011/TT-BYT. Tuy nhiên, xu thế y tế hiện đại đòi hỏi dược sĩ phải chuyển đổi từ tư duy “thực hiện nhiệm vụ” sang cung cấp “dịch vụ” hướng đến giá trị cho người bệnh. Điều này có nghĩa là mỗi hoạt động của dược sĩ, dù là cung ứng hay dược lâm sàng, đều cần đặt trọng tâm vào trải nghiệm và kết quả điều trị của bệnh nhân.
Tháng 7/2025, Bộ Y tế đã ban hành quyết định 2182/QĐ-BYT về Danh mục quy trình kỹ thuật dược bệnh viện. Bước chuyển này giúp nâng cao vị thế nghề nghiệp, đồng thời khẳng định dược sĩ là một mắt xích quan trọng trong chuỗi chăm sóc sức khỏe toàn diện. Mô hình dịch vụ mở ra cơ hội để dược sĩ phát triển các hoạt động chuyên sâu như quản lý kháng sinh, quản lý điều trị bệnh mạn tính, phòng ngừa biến cố bất lợi phòng tránh được, nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân.
3. Vai trò dược sĩ lâm sàng trong bối cảnh phối hợp đa ngành, đa chuyên khoa, phối hợp giữa thực hành, nghiên cứu và đào tạo liên tục
Trong xu thế điều trị cá thể hóa, dược sĩ lâm sàng giữ vai trò ngày càng quan trọng nhờ khả năng đảm bảo thuốc được sử dụng đúng, đủ và an toàn cho từng bệnh nhân. Điều kiện thuận lợi là hệ thống y tế đang chú trọng hơn đến an toàn người bệnh, áp dụng công nghệ số trong quản lý đơn thuốc và giám sát sử dụng thuốc, cùng với sự “dịch vụ hóa” các hoạt động dược bệnh viện. Những yếu tố này tạo cơ hội để dược sĩ bước ra khỏi vai trò hậu cần, khẳng định chuyên môn khi tham gia vào các hoạt động chuyên môn điều trị người bệnh với các đồng nghiệp bác sĩ, điều dưỡng ở các chuyên ngành khác nhau. Tuy nhiên, dược sĩ lâm sàng vẫn đối mặt nhiều rào cản: nhân lực còn mỏng, quỹ thời gian tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân chưa nhiều, trong khi việc chứng minh giá trị chuyên môn đòi hỏi số liệu, bằng chứng và kỹ năng giao tiếp đa ngành. Chính sự đan xen giữa thuận lợi và thách thức đã tạo động lực để vai trò của dược sĩ lâm sàng ngày càng được khẳng định trong hệ thống y tế hiện đại.
Ở lĩnh vực dược bệnh viện nói chung và dược lâm sàng, nói riêng thực hành không thể tách rời nghiên cứu và đào tạo liên tục. Nếu chỉ dừng lại ở thực hành mà thiếu nghiên cứu, dược sĩ khó đưa ra bằng chứng khoa học để thuyết phục đồng nghiệp và nâng cao chất lượng điều trị. Ngược lại, nếu chỉ nghiên cứu mà không gắn với thực hành thì kết quả sẽ thiếu tính ứng dụng, xa rời nhu cầu người bệnh, người điều trị và khó cân bằng được các vấn đề về chi phí – hiệu quả. Đào tạo liên tục đóng vai trò là chiếc cầu nối, giúp dược sĩ cập nhật kiến thức, chuyển hóa bằng chứng thành hành động thực tiễn và chia sẻ kinh nghiệm với thế hệ sau. Nhờ sự kết hợp đồng bộ giữa thực hành – nghiên cứu – đào tạo, dược sĩ lâm sàng mới thực sự trở thành một chuyên gia toàn diện, góp phần đảm bảo hiệu quả điều trị và an toàn tối đa cho bệnh nhân.
Một số hình ảnh hoạt động Dược lâm sàng tại Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Cần Thơ
Hình 1. Dược sĩ tham gia triển khai hướng dẫn các nguyên tắc sử dụng kháng sinh theo PK/PD
Hình 2. Dược sĩ tham gia hướng dẫn các quy định về kê đơn thuốc hợp lý, an toàn tại Bệnh viện
Hình 3. Dược sĩ tham gia hội chẩn chuyên môn về thuốc với bác sĩ tại bệnh phòng
Hình 4. Dược sĩ giám sát đơn thuốc ngoại trú và hướng dẫn dùng thuốc cho người bệnh
Hình 5. Hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác DLS giảm thiểu tương tác thuốc
Hình 6. Chuyển đổi số trong công tác quản lý các phản ứng có hại của thuốc
Hình 7. Dược sĩ tham gia xây dựng quy trình, đào tạo, chuyển giao kỹ thuật
về giám sát nồng độ thuốc trong trị liệu
Trong mô hình y tế hiện đại, dược sĩ không chỉ là người quản lý thuốc mà đã trở thành chuyên gia chăm sóc sức khỏe toàn diện, tham gia vào mọi mắt xích của quá trình điều trị. Chuyển đổi số, chuyển đổi mô hình hoạt động từ “nhiệm vụ” sang “dịch vụ”, cùng với vai trò ngày càng nổi bật của dược sĩ lâm sàng trong phối hợp đa chuyên khoa, đều cho thấy dược sĩ chính là nhân tố then chốt để hiện thực hóa mục tiêu chăm sóc người bệnh an toàn, hợp lý và hiệu quả.
ThS.DS.Nguyễn Thiên Vũ
Đơn vị Dược lâm sàng-thông tin thuốc – Khoa Dược