Lúc 4 giờ 30 phút sáng ngày 19/8/2025, khoa Cấp cứu Bệnh viện Trường Đại học Y Dược Cần Thơ tiếp nhận bệnh nhân N.T.M 15 tuổi được người nhà đưa đến vì cơn đau đột ngột dữ dội vùng bìu (T) giờ thứ 2. Thăm khám vùng bìu ghi nhận: tinh hoàn (T) sưng to, nằm cao một cách bất thường, sờ bìu (T) ghi nhận một khối cứng và bệnh nhân rất đau khi chạm vào, mất phản xạ cơ bìu (T). Siêu âm Doppler tinh hoàn ghi nhận giảm lưu lượng máu nuôi tinh hoàn (T).
Bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật cấp cứu với chẩn đoán Xoắn tinh hoàn (T) giờ thứ 4.
Phẫu thuật được thực hiện dưới gây mê nội khí quản. Bệnh nhân nằm ngửa. Rạch da đường giữa bìu, bóc tách vào đến bao tinh hoàn (T).
Xẻ rộng bao tinh hoàn (T) thấy: thừng tinh (T) xoắn 2 vòng, tinh hoàn (T) tím tái.
Tháo xoắn thừng tinh ngược chiều kim đồng hồ, đắp gạc ấm tinh hoàn. Sau 10 phút tinh hoàn (T) hồng hào trở lại. Thám sát tinh hoàn (P) không thấy xoắn.
Tiến hành đưa tinh hoàn 2 bên vào lại bao tinh hoàn theo đúng cấu trúc giải phẫu, cố định tinh 2 hoàn 2 bên vào cân cơ bìu bìu. Đóng vết mổ từng lớp. Kết thúc phẫu thuật.
Hậu phẫu ngày thứ 2, bệnh nhân khỏe, vết mổ khô và được xuất viện.
Vậy xoắn tinh hoàn là gì?
Xoắn tinh hoàn (tên khoa học: Testicular Torsion) là một tình trạng cấp tính, xảy ra khi tinh hoàn bị xoắn trên cuống mạch máu (tức là thừng tinh), khiến máu không thể đến nuôi dưỡng tinh hoàn. Tình trạng thiếu máu đột ngột này gây ra cơn đau dữ dội và nếu không được giải quyết trong vòng vài giờ, nó có thể gây tổn thương vĩnh viễn và hoại tử tinh hoàn.
2. Các yếu tố nguy cơ hoặc nguyên nhân gây xoắn tinh hoàn
Mặc dù có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, xoắn tinh hoàn thường gặp nhất ở nam giới từ 12 đến 18 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu là do một số đặc điểm giải phẫu bẩm sinh khiến tinh hoàn dễ bị xoắn.
• Dị tật chuông tinh hoàn (Bell-Clapper Deformity): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Ở những người bình thường, tinh hoàn được gắn chặt vào bìu, giống như một quả lắc chuông. Tuy nhiên, ở những người có dị tật này, tinh hoàn có thể di chuyển tự do trong bìu và dễ bị xoắn.
• Tinh hoàn chưa xuống bìu (Undescended Testicle): Tinh hoàn chưa di chuyển hoàn toàn từ bụng xuống bìu cũng có nguy cơ bị xoắn cao hơn.
• Hoạt động thể chất mạnh: Vận động mạnh, chấn thương vùng bẹn, hoặc thậm chí là nhiệt độ quá lạnh cũng có thể là yếu tố khởi phát.
• Di truyền: Có tiền sử gia đình mắc bệnh xoắn tinh hoàn.
3. Chẩn đoán
Chẩn đoán xoắn tinh hoàn chủ yếu dựa vào thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm hình ảnh. 50% trường hợp xoắn tinh hoàn xảy ra lúc ngủ.
• Lâm sàng:
o Đau đột ngột và dữ dội: Đây là triệu chứng điển hình nhất. Cơn đau thường xảy ra đột ngột, có thể đánh thức bệnh nhân dậy vào ban đêm và thường chỉ ở một bên bìu.
o Tinh hoàn sưng và cứng: Tinh hoàn bên bị xoắn có thể sưng to, trở nên cứng và nhạy cảm khi chạm vào.
o Tinh hoàn bị nâng cao hơn bình thường: Do thừng tinh bị xoắn và ngắn lại, tinh hoàn bị kéo lên cao hơn so với bên còn lại.
o Mất phản xạ co bìu (Cremasteric reflex): Phản xạ này thường có ở nam giới. Khi kích thích mặt trong đùi, cơ co bìu sẽ co lại và làm tinh hoàn di chuyển lên. Trong trường hợp xoắn tinh hoàn, phản xạ này thường biến mất.
• Siêu âm Doppler màu bìu: Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh quan trọng nhất để xác nhận xoắn tinh hoàn. Siêu âm cho phép bác sĩ quan sát lưu lượng máu đến tinh hoàn. Trong trường hợp xoắn, lưu lượng máu sẽ giảm hoặc hoàn toàn không có.
4. Chẩn đoán phân biệt
Các triệu chứng của xoắn tinh hoàn có thể dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Việc chẩn đoán phân biệt là rất quan trọng để có phương án điều trị chính xác.
• Viêm mào tinh hoàn (Epididymitis): Tình trạng viêm nhiễm mào tinh hoàn, thường do vi khuẩn. Triệu chứng bao gồm đau và sưng ở bìu, nhưng thường khởi phát từ từ hơn. Bệnh nhân có thể bị sốt và có các triệu chứng đường tiết niệu.
• Viêm tinh hoàn (Orchitis): Tình trạng viêm tinh hoàn, thường do virus (quai bị là nguyên nhân phổ biến).
• Thoát vị bẹn (Inguinal Hernia): Một phần ruột hoặc mỡ bị đẩy qua một lỗ hổng ở thành bụng, tạo ra một khối phồng ở bẹn hoặc bìu.
• Chấn thương tinh hoàn: Chấn thương trực tiếp gây ra đau và bầm tím.
• Xoắn phần phụ tinh hoàn (Torsion of Testicular Appendages): Gây ra cơn đau đột ngột ở bìu, nhưng thường ít dữ dội hơn và tinh hoàn không bị ảnh hưởng.
5. Hậu quả của xoắn tinh hoàn
Nếu không được điều trị kịp thời, xoắn tinh hoàn có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng:
• Hoại tử tinh hoàn: Thiếu máu kéo dài sẽ khiến tinh hoàn chết (hoại tử), dẫn đến phải cắt bỏ.
• Giảm khả năng sinh sản: Ngay cả khi tinh hoàn được cứu, chức năng sản xuất tinh trùng có thể bị tổn hại. Nếu phải cắt bỏ một bên tinh hoàn, khả năng sinh sản của người bệnh cũng sẽ bị ảnh hưởng.
• Teo tinh hoàn: Tinh hoàn bị tổn thương do thiếu máu có thể bị teo nhỏ.
• Biến chứng tâm lý: Xoắn tinh hoàn và nguy cơ cắt bỏ tinh hoàn có thể gây lo lắng, trầm cảm và ảnh hưởng đến tâm lý người bệnh, đặc biệt là ở trẻ vị thành niên.
6. Điều trị
Xoắn tinh hoàn là một cấp cứu y tế. Mục tiêu chính là giải quyết tình trạng xoắn và phục hồi lưu lượng máu đến tinh hoàn càng sớm càng tốt. Thời gian là yếu tố quyết định sự thành công của điều trị.
• Điều trị khẩn cấp bằng phẫu thuật: Đây là phương pháp điều trị duy nhất và hiệu quả nhất.
o Phẫu thuật mở: Bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ ở bìu để đưa tinh hoàn ra ngoài, sau đó tháo xoắn. Sau khi lưu lượng máu được phục hồi, bác sĩ sẽ khâu tinh hoàn vào thành bìu (gọi là khâu cố định tinh hoàn - Orchiopexy) để ngăn ngừa xoắn tái phát. Phẫu thuật này cũng được thực hiện trên tinh hoàn còn lại để phòng ngừa xoắn trong tương lai.
o Trong trường hợp lưu lượng máu nuôi tinh hoàn không phục hồi, chỉ định cắt tinh hoàn được đặt ra.
• Thời gian vàng để điều trị: Tỷ lệ cứu tinh hoàn thành công phụ thuộc rất nhiều vào thời gian từ khi khởi phát triệu chứng đến khi được phẫu thuật.
o Trong vòng 6 giờ đầu: Khả năng cứu tinh hoàn lên đến 90-100%.
o Sau 12 giờ: Tỷ lệ này giảm xuống còn khoảng 20-50%.
o Sau 24 giờ: Tỷ lệ cứu tinh hoàn rất thấp, gần như là 0%.
Theo ThS BSCKII. Nguyễn Trung Hiếu - Phó Trung tâm Tiết niệu cho biết, xoắn tinh hoàn là một bệnh nguy hiểm, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Bệnh sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng nếu xử trí không đúng cách, làm chậm trễ việc điều trị. Nên ngay khi xuât hiện các triệu chứng như sưng đau bìu với tính chất như trên thì ngay lập tức nên đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
American Urological Association (AUA). Testicular Torsion Guideline.
Nguyễn Thành Như (2013), Xoắn tinh hoàn, Nam khoa lâm sàng, Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh.
Nguồn: ThS BSCKII. Nguyễn Trung Hiếu trung tâm Tiết niệu – Bệnh viện Trường ĐHYD Cần Thơ.